T.C. Mİllî Eğİtİm BakanlIğI
BİTLİS / ADİLCEVAZ - Akyazı Köyü İlkokulu

PİRİ REİS (1465-1554)

Piri Muhyiddîn İbn Hacı Mehmed (1465-1554) benzersiz bir kartograf, kâşif ve denizcilik tarihinde izler bırakmış olan bir kaptandır. 16. Yüzyıl'da Osmanlı Devleti'nin Akdeniz'i bir Türk gölü haline getirmesinde büyük payı olan biri olması bakımından ayrıca önemlidir. Dönemin en önemli gemi yapım ve onarım merkezlerinden ve Osmanlıların deniz üssü olarak kullandığı Gelibolu'da doğdu. Kaptan-ı Derya (Kaptan Paşa) olan amcası Kemal Reis ile daha çok küçük yaştayken birçok denizi dolaşma fırsatı elde etti. İspanya baskısından kaçan Müslüman kesimin Endülüs üzerinden Kuzey Afrika kıyılarına taşınması başta olmak üzere çok sayıda önemli sefere katıldı. Piri Reis için bu seferler yerine getirilmesi gereken görevler olmanın yanı sıra ileri tarihte yazacağı kitaplar ve çizeceği haritalar için eşine az rastlanır araştırma kaynakları niteliğindeydi.

Piri Reis'in Hayatı ve EserleriDenizcilik ile denizler ile ilgili farklı araştırmalar yapıp bilgiler edindiği bu dönemin ardından hayat bulan eserleri ile hem denizcileri hem de Dünya üzerinden henüz keşfedilmemiş olan bölgeler hakkında Osmanlı Devlet yöneticilerini bilgilendirmiş ve denizlerde Osmanlı'nın egemenliğini sürdürmesini sağlamıştır. 1511'de amcası vefatı edince Gelibolu'ya dönen ve iki sene boyunca engin denizlerden uzak duran Denizci Piri Reis, bu zamanı denizcilik tarihinin seçkin insanları arasına girecek olan yapıtlarını oluşturmakla geçirdi.

 

Gelibolu'da bulunduğu dönemlerde Yavuz Selim Mısır kentine savaş açtı ve deniz üzerinden destek sağlama amacı ile İskenderiye'ye yola çıkan filoya kadırgası yardımı ile Piri Reis de katıldı. Özellikle engin bilgeliğin en önemli merkezlerinden olan İskenderiye'yi almak için büyük faydalar gösterince Sultanın ilgisini çekti ve bu yakınlaşmanın sağlamış olduğu fırsat sayesinde önceden hazırlamış olduğu büyük bir haritayı Sultana sundu. Birinci Dünya Haritası olarak geçen ve günümüze sadece bir parçası kalan haritanın diğer yarısının ne olduğu bilinmemektedir.

Piri Reis'in Hayatı ve EserleriPiri Reis tekrar Gelibolu'ya dönerek( ilk seferden sonra) Akdeniz'de gemi ulaşımını kolaylaştıracak olan bilgilerin bulunduğu Denizcilik Kitabı'nı hazırladı.

Günümüzde denizcilerin başucu kitabı niteliğinde olan Kitâb-ı Bahriye'nin asıl tanınan bir hale gelmesi Piri Reis'in İbrahim Paşa ile tanışması sayesinde oldu. Bu tarihlerde Mısır kentinde isyan çıkmış ve isyanın bastırılması için İbrahim Paşa'ya görev verilmiştir. İbrahim Paşa komutasında olanlardan biri de Piri Reis'tir. Piri Reis'in yolculuk boyu sürekli bazı notları incelediğini fark eden İbrahim Paşa, bu notların ne olduğunu sormuştur. Denizlerde güvenli şekilde yolculuk yapmak için tuttuğu bir takım notlar olduğunu söylemiştir. Notları inceleyen Paşa; Piri Reis'ten bu çalışmaları gözden geçirmesini ve yeniden bir araya getirmesini istemiştir. Piri Reis, hazırlanan kitabı Paşa'nın teşviki ve desteği sayesinde Kanunî S. Süleyman'a sunmuştur. Piri Reis 1528 öncekine göre bilgi ve teknik anlamda çok daha üstün ikinci bir dünya haritasını daha çizmiştir. Birinci Dünya Haritasında olduğu gibi bu harita da parçalanmış ve sadece bir parçası günümüze ulaşabilmiştir.

Birinci Dünya Haritası ve Kitâb-ı Bahriye padişahlar tarafından büyük ilgi görünce doğal olarak Piri Reis'in devlet adamları arasında önemli bir yer edinmesine ve takdir görmesine olanak sağlamıştır. Giderek bir coğrafya bilgini, ünlü bir denizci olarak tanınmasına ve Osmanlı ordusunda önemli bir yeri olan Hint Donanması Kaptanlığına getirilmesini sağlamıştır. Bu sayede başlayan devlet görevi, büyük bir siyasi komplo niteliğinde olan ve Mısır valisinin Kanuni S. Süleyman'ı kışkırtması sonucu 1554 tarihindeki idamına kadar devam etti. İdam edildiği zaman Hint Donanması'nda komutan görevini yerine getiriyordu. Piri Reis'in denizcilik tarihi bakımından önemli üç tane önemli yapıtı bulunmaktadır: Birinci Dünya Haritası, İkinci Dünya Haritası ve Kitâb-ı Bahriye.

Paylaş Facebook  Paylaş twitter  Paylaş google  Paylaş linkedin
Yayın: 29.12.2020 - Güncelleme: 29.12.2020 15:55 - Görüntülenme: 163
  Beğen | 5  kişi beğendi